Bức ảnh ghi lại khoảnh khắc tới tường của các em học sinh miền Bắc trước năm 1975. Những chiếc mũ mà các em đội trên đầu được làm bằng rơm khô đan dày và chặt và thường có nhiều tầng lớp... Những chiếc mũ này có công dụng như những chiếc mũ chống bom, đạn nhưng ở một phiên bản giá rẻ, tự cung tự cấp... Trước năm 1973, những thế hệ cha anh của chúng ta đã từng có những giây phút sống và học tập trong làn đạn như vậy...
Ngoài sách vở, bút thước, những học sinh thời ấy còn phải mang theo những chiếc mũ rơm như trên, ngoài ra còn là bông băng, thuốc đỏ để có thể tự cứu thương cho nhau khi bị không kích...
Trong những năm tháng chiến tranh, đã có hàng ngàn em học sinh Việt Nam ở khắp mọi miền Tổ Quốc bị thiệt mạng do bom đạn, khói lửa, sự li tán... Có những ngôi trường bị không kích nát bấy, có những ngôi trường hình thành ở trong hầm hào, có những ngôi trường đổ sập rồi lại được trát vách dựng lên... Bom đạn có thể đánh gục một ngôi trường, nhưng không thể đánh gục tinh thần của thầy và trò ngày ấy.
Tôi nhớ trong một vài tập Doraemon truyện ngắn có mô tả tại cuộc sống của học sinh Nhật Bản trong thời chiến. Trong đó những việc như di tản khẩn cấp khỏi bom đạn không kích của quân đồng minh, tăng gia sản xuất quên ngày quên tháng, rồi di tản thất lạc cả gia đình và bạn bè... Và lặng người nghĩ rằng, những thế hệ đi trước của chúng ta cũng trải qua những giờ khắc như vậy...
Sống, học tập và chiến đấu trong những thời khách sinh tử như vậy, mà có biết bao nhiêu anh hùng, những người con ưu tú đã ra đời chiến đấu cho Tổ Quốc... Đúng là "vàng thử lửa", khi đã sống với những khó khăn đủ lâu thì người ta sẽ không còn sợ hãi nữa...
Ngày nay, không còn những chiếc mũ rơi như vậy nữa, không còn những hầm hào công sự nữa, cũng không còn lo bom đạn rơi xuống từ trên trời, không còn phải nghe tiếng còi hú báo động...
Từ quá khứ đến hiện tại, đúng là chẳng bao giờ hòa bình đến một cách dễ dàng...
